چه کسی آب را هدر می‌دهد؟ مس یا کشاورزی

 به گزارش متال انلابن   آب یکی از مهم‌ترین مواد اولیه‌ای است که در تولید مس به کار می‌رود و اگر تامین نشود امکان فراوری مس وجود ندارد. چون فراوری مس طی عملیات فلوتاسیون انجام می‌گیرد و فلوتاسیون به این معنا است که تمام خاکی که از معدن برداشت می‌شود باید به‌صورت دوغاب در بیاید و با آن فلوتاسیون انجام شود تا مس فراوری و کنسانتره تولید شود. واقعیت این است که شرکت ملی صنایع مس ایران از‌‌ همان ابتدا که تشکیل شد، یک دغدغه بسیار خاص روی بحث مربوط به آب داشته و همیشه هم تامین آب برایش یک اولویت بوده است. همین الان در طرح‌های توسعه شرکت و در پروژه‌هایی که در دست داریم، همیشه بحث آب اولویت اول را دارد به این معنی که هر پروژه‌ای را که می‌خواهیم شروع کنیم می‌گوییم باید معلوم شود می‌توانیم برای پروژه آب تهیه کنیم یا نه. اگر امکان تامین آب نیست، باید فکر دیگری کرد. این است که بحث آب اولویت اول ما است و می‌شود به جرات گفت اگر مثلا پنج ارگان در کشور نسبت به آب دغدغه خاص دارند، یکی از آن‌ها شرکت ملی صنایع مس ایران ‌است و کارهایی هم که طی سال‌های گذشته انجام داده‌ایم، همه در همین جهت است. منبع آبی که ما در سرچشمه داریم و اصل آب خامی که مصرف می‌کنیم از چاه‌های خاتون‌آباد است که خود خاتون‌آباد بخشی از دشت شهربابک است. ما 15 حلقه چاه در دشت خاتون‌آباد داریم که از‌‌ همان شروع کار شرکت مس قبل از انقلاب اسلامی و توسط آمریکایی‌ها، مجوزهای بهره‌برداری از این چاه‌ها صادر شده و چاه‌ها حفر شده و شروع کار شرکت مس با همین 15 حلقه چاه بوده و سالانه اجازه برداشت چیزی حدود 20 میلیون و 500 هزار مترمکعب آب از منابع و ذخایر آبی خاتون‌آباد داده شده است.

• با این میزان آب چقدر کاتد تولید می‌شود؟

ظرفیت نهایی کارخانه زمانی که تازه احداث شد، حدود 100 هزار تن کاتد بود. سال 1382 این بحث مطرح شد که ظرفیت کارخانه را از 100 هزار تن به 200 هزار تن افزایش دهیم که بعد از آن قرار شد این ظرفیت 250 هزار تن باشد. با وجود افزایش ظرفیت تولید مصرف آب خام را در دشت خاتون‌آباد افزایش نداده‌ایم. از‌‌ همان 15 حلقه چاه و 20 میلیون مترمکعبی که اجازه برداشت داشته‌ایم، هرگز 20 میلیون برداشت نکرده‌ایم. میانگین برداشت ما حدود 16 یا 17 میلیون مترمکعب در سال است و هیچ‌وقت به عدد 20 میلیون نرسید و چاه‌های شرکت مس در خاتون‌آباد‌‌ همان 15 حلقه باقی مانده است.

• پس آب مورد نیاز صنعت مس در شهربابک و سرچشمه را چگونه تامین می‌کنید؟

ما برای اینکه بتوانیم کمبود آب را جبران کنیم، اولا همیشه دغدغه خاصی داشته‌ایم که این دشت را به خوبی مطالعه کنیم و هزینه‌ای را هم صرف کرده‌ایم. مشاوران ما رفته‌اند مطالعات خیلی خوبی در ارتباط با دشت خاتون‌آباد و دشت شهربابک انجام داده‌اند که نتایج گزارش‌ها هم موجود هست. گزارش‌ها نشان می‌دهد، بیلان آب دشت خاتون‌آباد منفی است. یعنی با توجه به خشکسالی خاصی که طی دهه اخیر در این منطقه حادث شده، بیلان آب در این منطقه و در کل استان کرمان منفی است. این را همه می‌دانند و موضوع خاصی هم نیست که کسی بخواهد این موضوع را پنهان کند. به طور کلی کرمان از لحاظ بارش، وضعیت بسیار بدی دارد. آماری هست که نشان می‌دهد میانگین بارندگی در سطح جهان چیزی حدود 800 میلی‌متر است، این آمار در ایران 220 میلی‌متر است و همین میانگین در استان کرمان 120 میلی‌متر است. این نشان می‌دهد استان کرمان در یک منطقه واقعا خشک واقع شده و از لحاظ آب و هوایی، شرایط بدی دارد و در 10 سال گذشته، به‌خاطر خشکسالی‌هایی که اتفاق افتاده این شرایط بد‌تر هم شده است. همین باعث شده سطح آب سفره‌های زیرزمینی به مرور زمان پایین برود و کاهش پیدا کند. اما آنچه به غلط در منطقه جا افتاده متاسفانه این است که همه فکر می‌کنند این اثر مصارفی است که صنایع دارند. اما آمار نشان می‌دهد که از لحاظ تعداد چاه‌ها، کمتر از سه درصد چاه‌های منطقه در اختیار شرکت مس است و از لحاظ برداشتی که از مخزن زیرزمینی صورت می‌گیرد، کمتر از هفت درصد را شرکت مس مصرف می‌کند و باقی مصارف مربوط به کشاورزی، آب شرب و سایر صنایعی که در منطقه شهربابک فعالیت می‌کنند.

• یعنی کشاورزی بیشتر از صنعت آب هدر می‌دهد؟

بله، الان تمام آبیاری کشاورزی که در منطقه انجام می‌شود به‌صورت غرقابی است که این نوع آبیاری باعث می‌شود بخش زیادی از آب تبخیر شود. این‌ها است که مصارف آب از آن دشت را بالا برده است. اما متاسفانه بنا به دلایل مختلف بحث‌های مربوط به صنعت همیشه به این صورت مطرح است و کسی نمی‌آید با اتکا به آمار و ارقام با موضوع مواجه شود. همیشه احساسی با موضوع برخورد می‌شود. براساس نرم جهانی برای تولید یک کیلوگرم مس کاتدی حدود 12صدم مترمکعب آب مصرف می‌شود. اما برای تولید یک کیلوگرم گندم یا جو سه مترمکعب آب مصرف می‌شود یعنی در واقع برای تولید گندم و جو 25برابر آب بیشتری مصرف می‌شود. باید به این موضوع هم توجه شود که شرکت مس در منطقه با مصرف کمتر از هفت درصد از آب منطقه چقدر اشتغال‌زایی کرده و چند خانواده در منطقه‌ای که هست و در کل استان از شرکت مس ارتزاق می‌کنند. مصرف عمده آب دشت توسط کشاورزی انجام می‌گیرد که امیدواریم مسئولین فکری به حال آن بکنند و بیایند مصارف مربوط به کشاورزی را با انواع و اقسام روش‌هایی که هست کاهش دهند. مثلا آبیاری قطره‌ای حداقل 50 تا 60 درصد صرفه جویی در مصرف آب را باعث می‌شود. استفاده از این روش در کشاورزی منطقه باعث می‌شود کمبود آب جبران شود. اگر این کار انجام نشود، حتی اگر شرکت مس هیچ استفاده‌ای هم از آن آب نکند، آن دشت قطعا با مشکل مواجه خواهد شد.