صنعت مادر چگونه پیش می‌رود؟

کشور چین که بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد جهان است و اکثر این محصول در داخل این کشور صرف می‌شد، از سال 2015 تغییر مسیر داد و بازار فولاد جهان را با شوک مواجه ساخت. به دلیل کاهش تقاضای داخلی در کشور چین برای فولاد تولیدی این کشور، چین خود را به عنوان صادرکننده مطرح کرد و سیاست‌های تشویقی این کشور در جهت صادرات فولاد طراحی شد تا تهدیدی جدی برای سایر صادرکنندگان فولاد محسوب شود. بنابراین در کمتر از یک سال بسیاری کشورهای صادرکننده فولاد نه‌تنها بازارهای سنتی خود را در معرض خطر دیدند بلکه حتی برای محافظت از تولیدکنندگان داخلی خود در برابر سیل واردات چینی ناچار به وضع تعرفه‌های حمایتی در بیش از 40 کشور جهان شدند. ایران در 15 سال گذشته همواره به عنوان یک واردکننده فولاد رتبه 2 یا 3 را در میان کشورهای جهان داشته است اما به دلیل ظرفیت بالای تولید فولاد در ایران و کاهش تقاضای داخلی به دلیل افول ساخت و ساز شرایط تغییر کرد و در سال 1394 ایران به دلیل نبود تقاضای کافی برای تولیدات داخلی، در قامت یک صادرکننده فولاد تبدیل شد. اما این تغییر بنیادی در این جهت‌گیری نیاز به بازاریابی و سرمایه‌گذاری جدید دارد که چالشی برای این صنعت محسوب می‌شود چراکه رقیب بزرگی نظیر چین در بازارهای صادراتی فعالیت خود را گسترش داده است.

ظرفیت تولید فولاد دو برابر می‌شود؟

ظرفیت تولید فولاد ایران در حال حاضر 28.6 میلیون تن برآورد شده است اما در افق 1404 هدف‌گذاری 55 میلیون تنی در صنعت فولاد شده است. یعنی طی 8 سال آینده باید ظرفیت تولید فولاد در ایران به دو برابر افزایش یابد.

طرح جامع فولاد نشان می‌دهد برای تحقق هدف ظرفیت 55 میلیون تن فولاد خام به 6 میلیون تن چدن، 54 میلیون تن آهن اسفنجی، 8 میلیون تن کلوخه، 84 میلیون تن گندله، 90‌میلیون تن کنسانتره، 11 میلیون تن سنگ‌آهن دانه‌بندی‌شده و 148 میلیون تن سنگ‌آهن برای کنسانتره نیاز است. سه سناریو برای مصرف فولاد پیش‌بینی شده که اولی بر اساس میانگین رشد اقتصادی 20 سال گذشته طراحی شده است. بر این اساس در افق 1404 مصرف سرانه فولاد خام 453 کیلوگرم و با احتساب جمعیت بیش از 90 میلیون نفر، مصرف کل فولاد 40.9 میلیون تن پیش‌بینی شده است. در سناریوی دوم که روند میان‌مدت 10‌ساله را بررسی کرده، رشد درآمد سرانه و رشد اقتصادی کشور برابر با متوسط رشد در 10 سال گذشته در نظر گرفته شده است. بر‌اساس این سناریو در افق 1404 مصرف سرانه فولاد خام حدود 499 کیلوگرم و با احتساب جمعیت برابر با بیش از 90 میلیون نفر، مصرف فولاد برابر با 45.1 میلیون تن پیش‌بینی شده است. در سناریوی سوم که روند کوتاه‌مدت 5ساله را بررسی کرده، رشد درآمد سرانه و رشد اقتصادی کشور برابر با متوسط رشد در 5 سال گذشته است. بر اساس این سناریو در افق 1404 مصرف سرانه فولاد خام حدود 421 کیلوگرم و با احتساب جمعیت برابر با بیش از 90 میلیون نفر، مصرف فولاد برابر با 38 میلیون تن پیش‌بینی شده است. میانگین ترکیب سناریوهای مطلوب مشخص می‌کند که مصرف فولاد در افق 1404 برابر با 41 میلیون تن خواهد بود. دست‌یابی به 41 میلیون تن مصرف فولاد به معنای تحقق رشدی در حدود 6 درصد در مصرف فولاد است که بیشتر از متوسط رشد محقق‌شده دهه 80 است. همان‌طور که تولید فولاد نیازمند سرمایه‌گذاری است، افزایش مصرف و رشد مصرف سرانه نیز نیازمند سرمایه‌گذاری در صنایع پایین‌دستی فولاد است. در این میان، ظرفیت تولید 55 میلیون تن و مصرف 41 میلیون تنی فولاد در افق 1404، الزام صادرات 14 میلیون تنی را به دنبال دارد.