چالش فراورده‌های نفتی روسی

سوآپ فراورده‌های نفتی روسی

به گزارش خبرگزاری اینترفکس ماه گذشته در حاشیه همایش اقتصادی خزر که در مسکو برگزار شد، وزیر نفت ایران و معاون نخست‌وزیر روسیه به ماجرای سوآپ فراورده‌های نفتی از جمله بنزین از دریای خزر و تهاتر اقلام غیر نفتی با نفت اشاره کرده‌اند. جواد اوجی، وزیر نفت ایران، گفته بود که دو کشور قادر هستند تا ۱۰ میلیون تن سوآپ فراورده‌های نفتی و غیر نفتی داشته باشند و تأسیسات زیربنایی آن نیز وجود دارد.
حالا عبدالله باباخانی، کارشناس انرژی، در واکنش به ماجرای آغاز سوآپ نفت روسیه از سوی ایران، نموداری از فروش روسیه به بازارهای سابق ایران یعنی هند و چین منتشر کرده و نوشته: «ایران تا ۲۰۱۹ روزانه حدود ۵۰۰ هزار بشکه نفت به هند می‌داده و بعد از تحریم، حدود صد هزار بشکه به‌ صورت غیررسمی. روسیه قبل از جنگ حدود ۱۵۰ هزار بشکه نفت به هند می‌فروخت و بعد از تحریم اروپا آن را به ۱.۱ میلیون بشکه رسانده. حالا هم به ایران فشار می‌آورد که نفت را برایش سوآپ کند و بشکه‌ای دو دلار بگیرد!»
به‌جز این نشریه اویل‌پرایس نیز در گزارش اخیر خود به این موضوع اشاره کرده و نوشته است: «گرچه افزایش درخور توجه حجم نفت خام نفتکش‌هایی که هنوز مقصد نهایی را نشان نداده‌اند، کار نظارت بر صادرات روسیه را پیچیده‌تر کرده اما بیشتر این کشتی‌ها به هند ختم می‌شوند و تعداد کمتری هم به سمت شرق و چین حرکت می‌کنند. افزودن این کشتی‌ها به محاسبات، نشان‌دهنده افزایش مداوم جریان ترکیبی نفت خام روسیه به ترکیه، چین و هند در هفته‌های اخیر است.»
طبق گزارش این نشریه، صادرات نفت روسیه به چین، هند و ترکیه در ماه ژوئن به اوج خود که ۲.۲ میلیون بشکه در روز بود، رسید.پیش از جریان سوآپ نفت نیز وزارت نفت مدعی شده بود که تفاهم‌نامه‌ای ۴۰ میلیارد دلاری بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت گازپروم روسیه امضا شده است. هرچند گازپروم هیچ‌وقت رقمی برای این تفاهم‌نامه قید نکرد و این ادعا تنها به منابع ایرانی محدود ماند. از سوی دیگر به نظر می‌رسید تفاهم‌نامه از نظر تجاری هم اهمیت چندانی نداشته باشد. با این‌ حال در پی انتشار متن و خبر آن، رسانه‌های نزدیک به دولت مدعی شده‌اند که ذیل این تفاهم‌نامه قرار است ایران گاز مازاد روسیه را بخرد.
ظاهرا در این تفاهم‌نامه محورهای متعددی در ارتباط با تجارت گاز تعریف شده که پرسروصداترین آن «واردات و سوآپ گاز از روسیه» است؛ محوری که از قضا به گفته مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران زودتر از سایر موضوعات به مرحله عقد قرارداد خواهد رسید.
طبق گزارش وزارت نفت ایران هم، روس‌ها به دنبال تحریم‌ اروپایی‌ها، برای ۷۵ تا ۹۵ میلیارد متر مکعب از گازشان بازاری ندارند و به دلیل ضعف زیرساخت‌های اتصالی، این گاز به‌راحتی قابل تغییر مسیر به بازارهای غیر اروپایی هم نیست.وزارت نفت ایران مدعی است که این اتفاق یک فرصت کلیدی برای ایران است تا گاز روسیه را از عملیاتی‌ترین مسیر ممکن، یعنی از طریق ترکمنستان و با برعکس‌کردن (Reverse) خط لوله CAC، به این کشور و سپس از طریق دو خط لوله با ظرفیت نهایی ۲۰ میلیارد متر مکعب به ایران وارد کند.