سرب و روی نیازمند استراتژی

به گفته کارشناسان این حوزه, تولیدکنندگان سرب و روی کشور برای تامین خوراک کارخانه‌های خود وابسته به معدن انگوران هستند, این معدن ۳۰ یا ۳۵ درصد خوراک این تولیدکنندگان را تامین می‌کند با یان حال این تولیدکنندگان هنوز با مشکل تامین مواد اولیه روبه‌رو هستند. از سوی دیگر هزینه تمام شده تولیدات این کارخانه‌ها بالاست و از فناوری‌های قدیمی برای تولید محصولات خود استفاده می‌کنند بنابراین باید تمهیدات ویژه‌ای برای رفع مشکلات در آنها اندیشیده شود. صنعت سرب و روی ایران با در اختیار داشتن معدن «انگوران» و «مهدی‌آباد» که دومین ذخیره بزرگ سرب و روی جهان است به همراه سایر معادن دیگر می‌تواند نقش مهمی در اقتصاد و افزایش صادرات کشور ایفا کند.

این صنعت از ۲۲ سال پیش فعالیت خود را آغاز کرده و از یک واردکننده صرف سرب و روی به صادرکننده این مواد تبدیل شده‌ایم. حال باتوجه به ظرفیت‌هایی که در ایران وجود دارد تنها از ۳۰ درصد توان کارخانه‌های فرآوری سرب و روی استفاده می‌شود در حالی که باید از صددرصد ظرفیت‌های موجود بهره برد. آنچه در این‌باره از اهمیت زیادی برخوردار است این است که معادن سرب و روی ایران باید بتوانند در بخش اکتشاف, استخراج و فرآوری فعالیت‌های بیشتری داشته باشند و محصولات مورد نیاز را در اختیار واحدهای ذوب قرار دهند.

کشور ما چهارمین تولیدکننده بزرگ سرب و روی در آسیا بعد از چین، قزاقستان و هند است که از نظر تولید شمش روی جایگاه ششم و از نظر تولید سرب جایگاه پنجم را در آسیا قرار دارد. تنها ۳ درصد ذخایر سرب و روی جهان در مهم‌ترین معادن ایران یعنی مهدی‌آباد و انگوران قرار دارد. براساس اطلاعات بازار فلزات لندن، آسیا حدود ۵۴درصد روی جهان و بیش از نیمی از تولید جهانی این فلز را به خود اختصاص داده و پس از آن اروپا با ۲۳ درصد در رتبه دوم قرار گرفته است. روی بعد از آهن, آلومینیوم و مس چهارمین فلز پرکاربرد در دنیا است.

صادرات سرب و روی
درحال‌حاضر این صنعت دارای ظرفیت‌های تولید کنسانتره و شمش سرب و روی است, به همین دلیل توانمندی خوبی در حوزه صادرات به کشورهای منطقه دارد اما متاسفانه برخی مشکلات ازجمله کمبود مواد اولیه و سرمایه در گردش باعث کمرنگ شدن حضور این صنعت در بخش صادرات کشور شده است. کشورهای هند، ترکیه, کره‌جنوبی, امارات, اندونزی, تایوان و پاکستان اصلی‌ترین بازارهای صادراتی سرب و روی ایران به شمار می‌روند, در نتیجه اقدامات لازم برای بازاریابی آنها انجام شده است. مازاد تولید سرب و روی کشور می‌تواند انگیزه صادرات آن را افزایش دهد اما کمبود مواد اولیه یکی از موانع اصلی برای ورود به بازارهای صادراتی است که با رفع این موانع می‌توان میزان صادرات خود را به دیگر کشورهای دنیا توسعه داد.


تامین خوراک تولیدکنندگان از انگوران
یکی از کارشناسان شرکت تهیه و تولید مواد معدنی گفت: ۱۲ کارخانه فرآوری و ۷۴ کارخانه تولید شمش و سولفات روی کشور از معدن انگوران خوراک موردنیاز خود را تامین می‌کنند. یعنی ۴ کارخانه در زمینه سولفات روی و ۷۰ کارخانه نیز در زمینه شمش روی مواد اولیه موردنیاز خود را از انگوران تامین می‌کنند. به گفته این کارشناس, معدن انگوران تنها حدود ۳۰ یا ۳۵ درصد خوراک موردنیاز تولیدکنندگان سرب و روی را تامین می‌کند.


ظرفیت تولید ۴۵۰ هزارتن شمش روی
در همین حال, مدیر مجتمع معدنی سرب و روی مهدی‌آباد اظهار کرد: حدود ۸۵ کارخانه تولیدکننده روی کشور درمجموع از ظرفیت تولید ۴۵۰ هزار تن شمش روی برخوردار هستند اما به دلیل کمبود خوراک برای این تولیدکنندگان نمی‌توان از تمام ظرفیت‌های لازم آنها استفاده کرد.  معادن کوچک برای تامین خوراک تولیدکنندگان سرب و روی در کشور وجود دارد اما اتکای اصلی این تولیدکنندگان به معدن انگوران است. حداکثر ظرفیتی که از این معدن استخراج می‌شود یک میلیون تن در سال است که متاسفانه کفاف این تعداد کارخانه را نمی‌دهد.
 شمش سرب محصول جانبی روی است یعنی بیشتر کارخانه‌هایی که تولیدکننده روی هستند از باطله‌های خود سرب و نقره را به‌دست می‌آورند که برخی این سرب را تبدیل به شمش می‌کنند اما به طور معمول به صورت کنسانتره سرب و نقره به فروش می‌رسد. وی با بیان اینکه کارخانه‌های تولیدکننده سرب و روی از مشکلات زیست‌محیطی نیز برخوردار هستند, گفت: بیشتر این تولیدکنندگان در کارخانه‌های خود از فناوری قدیمی استفاده می‌کنند، روش‌ها و فرآوری آنها بروز نیست و شرایط زیست‌محیطی نیز در زمان احداث این کارخانه‌ها در نظر گرفته نشده از این‌رو این کارخانه‌ها از مشکلات زیست‌محیطی برخوردار هستند که با استفاده از فناوری‌های جدید به نوعی می‌توان این مشکلات را کاهش داد. مدیر مجتمع معدنی سرب و روی مهدی‌آباد خاطرنشان کرد: شمش سرب بیشتر در باتری‌سازی و در بخش‌هایی که از عناصر سنگین استفاده می‌کنند, مورد استفاده قرار می‌گیرد. بیشترین مصرف روی نیز در روکش ورق‌های فولادی است و در کنار آن به شکل جزئی‌تری در ظروف یکبار مصرف و صنایع از این دست استفاده می‌شود اما عمده مصرف آن در گالوانیزه کردن ورق‌های فولادی و به عنوان روکش در صنایع فلزی است. صفری با اشاره به اینکه بیشتر تولیدکنندگان شمش سرب و روی بخش خصوصی هستند, گفت: عمده محصول شمش سرب و روی صادر شده و بیشتر این صادرات به ترکیه، کشورهای اروپایی و چین است.

مدیر مجتمع معدنی سرب و روی مهدی آباد ادامه داد: مشکل دیگر این است که کارخانه‌هایی با ظرفیت بسیار پایین در حوزه سرب و روی وجود دارد از این‌رو به دلیل بالابودن قیمت تمام شده این تولیدات نمی‌توان شاهد توسعه این بخش و بروز کردن فناوری‌ها در کارخانه‌ها باشیم.  اگر شرایطی فراهم شود که این کارخانه‌های تولیدکننده شمش سرب و روی را به سمتی سوق دهیم که این تولیدکنندگان از فناوری‌ها روز استفاده کنند و کارخانه‌های کوچک بایکدیگر ادغام شوند بدین ترتیب واحدهای کوچک از بین می‌رود و هزینه‌های تولید نیز کاهش پیدا خواهد کرد.