صنعت سرب و روی در ایران

ایران چهارمین تولیدکننده بزرگ سرب و روی در آسیا بعد از چین، قزاقستان و هند است که از نظر تولید شمش روی جایگاه ششم و از نظر تولید سرب جایگاه پنجم در آسیا را دارد تنها ۳درصد از ذخایر سرب و روی در مهمترین معادن ایران  یعنی مهدی‌آباد و انگوران قرار دارد.

با این حال باتوجه به ظرفیت‌هایی که در ایران وجود دارد تنها از ۳۰درصد ظرفیت کارخانه‌های فرآوری سرب و روی استفاده می‌شود در حالی که باید از ۱۰۰درصد ظرفیت‌های موجود بهره برد. آنچه در این‌باره از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است توجه به این موضوع است که معادن سرب و روی ایران باید بتوانند در بخش اکتشاف, استخراج و فرآوری فعالیت‌های بیشتری داشته باشند و محصولات مورد نیاز را در اختیار واحدهای ذوب قرار دهند. چون در حال حاضر تولید داخل کاهش یافته و در نتیجه آن صادرات نیز کم شده است.

ایجاد فضای لازم برای رشد سرب و روی
صنعت سرب و روی ایران نیازمند این است که در بخش‌های اکتشاف, توسعه معادن, فرآوری و بهره‌وری از جایگاه مناسبی برخوردار شده و فضای لازم برای رشد و شکوفایی این صنعت در نظر گرفته شود.
حسن حسینقلی, رییس و دبیر اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های سرب و روی ایران درباره وضعیت واحدهای سرب و روی ایران به صمت می‌گوید: با توجه به نصب کارخانه‌های ذوب روی, با ظرفیت حدود ۴۵۰هزار تن شمش روی, مواد اولیه بیشتری مورد نیاز است. وی می‌افزاید: متاسفانه در سال‌های گذشته متناسب با احداث کارخانه‌ها, بخش اکتشاف و استخراج توسعه نیافته است و در نتیجه تمام کارخانه‌های روی با کمبود مواد اولیه مواجه هستند. وی تصریح می‌کند: اجرا نشدن برنامه چهارم و پنجم توسعه به‌طور کامل در بخش اکتشاف و توسعه معادن, نبود زیرساخت‌های لازم و وجود قوانین مزاحم و دست و پاگیر ازجمله مشکلاتی است که در حوزه سرب و روی به چشم می‌خورد. حسینقلی می‌افزاید: همچنین بوروکراسی غیرلازم و افزایش هزینه‌های انرژی و حمل‌ونقل, اجرا نشدن استراتژی معادن و دریافت بهره مالکانه, حقوق دولتی و حق‌انتفاع بالا که در توان واحدها نیست از دیگر مشکلاتی است که در این بخش به چشم می‌خورد. رییس و دبیر اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های سرب و روی ایران تاکید می‌کند: نبود نقدینگی لازم و تسهیلات بانکی کم با بهره بالا، تحریم‌های داخلی و خارجی, نبود پنجره واحد, فقدان جهت‌گیری توسعه‌ای با نگاه صادراتی و رعایت ارزش‌افزوده در فرآورده‌ها و مناسب نبودن فضای کسب‌وکار, شرایط لازم برای تولید و رشد سرب و روی کشور به وجود نمی‌آورند.

وی اظهار می‌کند: از آنجا که قیمت فلزات در بازارهای جهانی و ایران کاهش چشمگیری داشته و به‌طور تقریبی قیمت تمام‌شده به قیمت فروش نزدیک شده است بعضی کارخانه‌ها در اثر زیان, تعطیل شده و بعضی با ظرفیت بسیار پایینی کار می‌کنند. به گفته وی, اگر قیمت دلار متناسب با تورم افزایش می‌یافت این مشکل کمتر می‌شد یا آنکه از طرف دولت وام‌هایی با تنفس دو ساله و بهره قابل رقابت با کشورهای دیگر ارائه می‌شد و واحدها کمتر تعطیل می‌شدند تا اینکه این مدت سپری شده و از ۲ سال بعد وضعیت بازار فلزات بهتر شود. وی خاطرنشان می‌کند: در این مدت نیز باید به معادن سرب و روی همه گونه کمک شود تا بتوانند اکتشاف, استخراج و فرآوری کنند و خاک مورد نیاز را در اختیار واحدهای ذوب قرار دهند. چون تولید داخل کاهش یافته در نتیجه صادرات نیز کاهش داشته و امید زیادی به آینده واحدهای فرآوری نیست. حسینقلی می‌افزاید: فعالان حوزه سرب و روی از وزارت صنعت, معدن و تجارت توقع دارند کمک و حمایت بیشتری در زمینه اکتشاف و استخراج معادن سرب و روی داشته باشند تا این بخش از اقتصاد کشور شاهد دوران رونق و شکوفایی باشد و شرایط مناسبی را تجربه کند. وی می‌گوید: اگر نگرفتن حقوق دولتی مانند سال‌های گذشته تا ۲سال آینده ادامه پیدا کند و نرخ حقوق دولتی به روند سال ۹۰ و ۹۱ باز گردد و همچنین جرایم اضافه برداشت دریافت نشود و در کنار آن از تامین نقدینگی واحدها، حمایت شود, به همراه تجهیز معادن به ماشین‌آلات لازم اعم از نو و دست دوم جان دوباره‌ای به واحدهای سرب و روی می‌بخشد که باید در این بخش شاهد عملیاتی و اجرایی شدن آنها باشیم.

بکارگیری تـمــام ظرفیت‌های سرب و روی

معادن سرب و روی ایران دارای ظرفیت‌های مناسبی برای استخراج و تولید است اما در حال حاضر تنها از ۳۰درصد ظرفیت‌ها استفاده می‌شود و لازم است برای ۷۰درصد مابقی سرمایه‌گذاری‌های مناسبی انجام شود تا تمام ظرفیت‌های موجود مورد بهره‌برداری قرار گیرد. ابراهیم جمیلی, رییس خانه اقتصاد ایران به صمت می‌گوید: در حال حاضر صنعت سرب و روی ایران وضعیت خوبی دارد ولی آنچه این حوزه را با مشکلات اساسی مواجه می‌کند کم‌لطفی بی‌شماری است که متوجه این صنعت است. وی می‌افزاید: ۴۸۰هزار تن ظرفیت تولید شمش روی و ۴۲۰هزار تن ظرفیت تولید شمش سرب کشور است بنابراین در این حوزه ظرفیت به اندازه کافی وجود دارد فقط لازم است مسئولان مربوط توجه بیشتری به این بخش معطوف کنند. وی خاطرنشان می‌کند: در حوزه روی با ظرفیت ۳۵درصد و در سرب هم با ظرفیت ۳۰درصد کار می‌شود بنابراین ۷۰درصد ظرفیت سرمایه‌گذاری شده خالی است. بنابراین در حوزه روی باید به فکر تامین خوراک واحدهای ذوب و شمش باشیم. جمیلی تصریح می‌کند: آنچه در گام نخست برای معادن سرب و روی کشور باید در نظر گرفته شود راه‌اندازی معدن «مهدی‌آباد» است چراکه این معدن یکی از مهم‌ترین معادن سرب و روی ایران به‌شمار می‌آید که متاسفانه عملیات بهره‌برداری از آن راکد مانده است. در مرحله بعد باید معادن کوچک و متوسطی که استخراجی در آنها انجام نمی‌شود را فعال کنیم تا بدین وسیله ظرفیت تولید خاک‌های معدنی افزایش یابد.

وی تاکید می‌کند: عمده مواد اولیه واحدهای سرب ایران از طریق باتری‌های قراضه تامین می‌شود اما مسئله‌ای که در این‌باره وجود دارد این است که واردات باتری با سخت‌گیری‌های محیط‌زیستی همراه است که باید در تمام کارخانه‌ها موارد محیط‌ زیستی به درستی اعمال شود زیرا تولیداتی که در داخل کشور انجام می‌شود نباید آلودگی زیست‌محیطی ایجاد کند و به مردم و محیط اطراف آنها صدمه وارد کند. رییس خانه اقتصاد ایران بیان می‌کند: البته لازم است به کارخانه‌هایی که کار خود را به خوبی انجام می‌دهند کمک شود تا با ظرفیت بیشتری به فعالیت خود ادامه دهند. در حال حاضر تعدادی از کارخانه‌های شمش سرب با نصب دستگاه‌های جدید مسائل زیست‌ محیطی را به نحو بهتری رعایت می‌کنند و در تلاش هستند لطمات کمتری به محیط‌ زیست وارد کنند. وی اظهار می‌کند: باید در برنامه‌های توسعه‌ای سرب و روی ایران بازنگری‌های اساسی انجام شود تا بتوانیم از تمام ظرفیت‌های موجود که در این بخش وجود دارد استفاده کنیم چراکه ایران توان صادرات این فلزات ارزشمند را دارد بنابراین می‌توانیم در بازارهای جهانی سهم خوبی را از آن خود کنیم به شرطی که در تامین مواد اولیه از شرایط مناسبی برخوردار باشیم.