جیوه چیست؟

جیوه و کاربردش

جیوه یک عنصر شیمیایی با علامت Hg و عدد اتمی 80 است . جیوه جزء اقلیت فلزاتی است که در دمای اتاق مایع است . جیوه در زبان فارسی به معنای زنده و در زبان‌های دیگر به معنای نقره‌ی زنده است .جیوه عنصری سنگین و نقره‎ای و تنها فلزی است که در شرایط ، دما و فشار استاندارد مایع است. تنها عنصر دیگری که در همین شرایط مایع است ، بروم است ، گرچه فلزاتی مانند سزیم، گالیم و روبیدیوم نیز در دمای اتاق به نقطه ذوب می‌رسند . این عنصر هفت ایزوتوپ پایدار دارد و از انبساط حرارتی حجمی ثابتی برخوردار است و واکنش پذیری آن نسبت به روی و کادمیوم کم‌تر است که جایگزین هیدروژن اسیدها نمی‌گردد. از مهم‌ترین نمک‌های این فلز می‌توان به  کلرید جیوه که بسیار خورنده ، پالایش شده و به ‌شدت سمی است، اشاره داشت. فولمینات جیوه ترکیب دیگری است که از آن به عنوان یک چاشنی در مواد منفجره استفاده می‌شود. سولفید جیوه نیز در شنگرف وجود دارد که به عنوان رنگدانه مرغوب برای رنگسازی کاربرد دارد.

جیوه به طور تقریبی با تمامی فلزات معمولی (به غیر از آهن) که طلا و نقره از مهم‌ترین آن‌هاست آلیاژ می‌سازد. این عنصر نقره‌ای و درخشنده از آب به میزان ۱۳.۶مرتبه سنگین تر است که در دمای ۳۸.۸۳- درجه‌ی سانتی‌گراد ذوب شده و در دمای ۳۵۶.۷۳ درجه به جوش می‌آید . 

این عنصر در گورهای متعلق به ۱۵۰۰سال قبل از میلاد یافت شده‌ است. این فلز را چینی‌ها و هندی‌های باستان شناخته بودند که یونانیان از آن در پمادها و رومیان از آن در لوازم آرایش استفاده می‌کردند. جالب است بدانید که در سده‌ی هجدهم و نوزدهم برای ساختن کلاه‌های نمدی، کلاه‌دوزان برای جداکردن موی حیوانات، نیترات جیوه مصرف می‌کردند که این موضوع خود منجر به آسیب‌های مغزی درمیان کلاه‌دوزان شد.

جیوه کجا یافت می‌شود؟

این عنصر کمیاب در کانی‌های محلی یا در cinnabar , corderoite , livingstonite  و سایر مواد معدنی یافت می‌شود. HgS فراوان‌ترین سنگ معدن جیوه بوده و نکته‌ی جالب این موضوع است که پنجاه درصد جیوه‌ی مورد نیاز  دنیا از اسپانیا و ایتالیا و بیش از پنجاه درصد باقی مانده از یوگوسلاوی، روسیه و شمال آمریکا تأمین می‌شود. شایان ذکر است که این فلز را با روش گرم کردن cannibar در جریان هوا و تغلیظ بخار آن استخراج می‌کنند.

کاربرد جیوه
این فلز به طور معمول در دماسنجها، فشارسنجها، سنسورهای فشار سنج، شیرهای شناور، سوئیچهای جیوه، رله جیوه، لامپ‎های فلورسنت و دیگر دستگاهها استفاده می‎شود. گرچه نگرانی‎ها در مورد سمیت این عنصر همچنان وجود دارد اما کاربرد این فلز مصرف گسترده‌ای دارد .
همچنین جیوه در برنامه‎های تحقیقاتی و علمی ، و گاهی اوقات در آمالگام برای ترمیم دندان استفاده می‎شود.

. برای تهیه طلا از سنگ معدن مورد استفاده قرار می‌گیرد.

. از جیوه‌ی گازی نیز در لامپ‌های بخار و تابلوهای تبلیغاتی استفاده می‌‌شود.

سویچ‌های جیوه‌ای، حشره‌کش‌ها ، داروهای دندان، باتری‌های جیوه‌ای برای تولید هیدروکسید سدیم و کلر ، الکترود در برخی انواع الکترولیز ، باتری‌ها ( پیل‌های جیوه‌ای ) و کاتالیزورها از دیگر کاربردهای این عنصر شیمیایی است.