Loading...
شما از نسخه قدیمی این مرورگر استفاده میکنید. این نسخه دارای مشکلات امنیتی بسیاری است و نمی تواند تمامی ویژگی های این وبسایت و دیگر وبسایت ها را به خوبی نمایش دهد.
جهت دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه به روز رسانی مرورگر اینجا کلیک کنید.

نام کاربری:
کلمه عبور:


عضویت در سایت

بازیابی رمز عبور

برآورد قیمت کیلوگرم و تومان می باشد.

شما در حال مشاهده ی قیمتهای هفته ی گذشته هستید
با عضویت در سایت قیمت های روز را مشاهده کنید












جيوه و اهميتش در صنايع و آزمايشگاه ها

جيوه و اهميتش در صنايع و آزمايشگاه ها

عنصر جيوه و کاربرد آن در صنايع و آزمايشگاه ها

جيوه یا سيماب عنصري با عدد اتمي 80 و وزن حجمي بالا و در گروه  عناصر واسطه يا همان شبه فلزات جدول تناوبي است. جيوه، سمّي بسيار زهرآگين است و دارای قابلیت جذب سريع از ناحيه گوارشي و تنفسي و حتي پوست سالم را دارد. با وجود حيوانات آزمايشگاهي، دانشمندان در کسب تجربيات باارزش علمي خود تلاش زیادی می کنند تا تا کمترین آسیب را به خودشان وارد آورند. 

کاربرد جيوه در صنايع

اين فلز براي الکتريسيته هادی خیلی خوب ولی برای گرما هادی ضعیفی می باشد. بخاطر همین در دماي اتاق به صورت مايع است. جيوه براحتی و با تمامي فلزات معمولي ازجمله طلا و نقره به جز آهن آلياژ ميسازد، به آلياژهاي جيوه ملغمه (آمالگام) می گویند. همچنین براي پرکردن دندان استفاده ميشود. ولي چون مادهاي سمّي است گاهی سلامتي بيماران و علي الخصوص دندانپزشک و پرسنل دندانپزشکي را به خطر می اندازد منشأ مسموميت ناشي از جيوه در مطب دندانپزشکان شامل منابع ذخيره جيوه و تبخير جيوه در زمان مخلوط کردن، قراردادن، متراکم کردن، کارو، برنيش و پرداخت آمالگام، بخار جيوه ناشي از خورده هاي باقيمانده آمالگام، بخار جيوه در زمان خارج کردن آمالگام هاي قديمي و بالاخره استريلکردن وسايل آلوده و آغشته به جيوه يا آمالگام در فور است.
قسمت مهم یک رژيم غذايي سالم بخاطر داشتن پروتئينهاي با کيفيت بالا ماهی است که در جلوگیری از بيماريهاي قلبي- عروقي نقش مهمی دارد. همه افراد، مخصوصا کودکان و زنان باید ماهي را در رژيم غذايي خود قرار دهند. جيوه در همهجا وجود دارد .
جيوه حلشده در آب، تحت تأثير باکتريها تغيير شيميايي کرده و به متيل جيوه که شکل سمّيتري است، تبديل ميشود. این ماده بعد از ورود به معده، براحتی جذب و به آهستگي دفع ميشود. متيل جيوه هنگام عبور آب از آبشش هاي ماهي و تغذيه ماهي از ارگانيسمهاي آبزي و پلانکتون ها، جذب بدن ماهي ميشود. ماهي هاي بزرگتر که خود از ماهي هاي کوچکتر تغذيه ميکنند، داراي مقادير بالاتري از متيل جيوه هستند. متيل جيوه در بدن ماهي، اتصالات محکم را با عضلات و ساير بافتها تشکيل ميدهد. بیشتر ماهيها، دارای مقادير ناچيزي از متيل جيوه هستند که البته در بعضي گونه ها مقدار آن بيشتر است. مقدار جيوه در مناطقي که آلودگيهاي صنعتي جيوه (مانند پساب هاي کارخانه هاي پتروشيمي) دارند، افزايش چشمگيري مييابد. با استفاده از دستگاه جذب اتمي و عصاره گيري از بدن اين ماهيان ميتوان وجود جيوه را در بدن آنها به اثبات رساند. نتايج تحقيقات نشان داده که هر چه سطح متيل جيوه در ماهيها بيشتر باشد به همان نسبت سطح اتو آنتيباديها که مشخصه ي بيماري خود ايمني است بالاتر خواهد بود.
در صنايع شيميايي، الکتريکي و الکترونيکي نظیر، استفاده در باتريسازي و ساخت لوازم و دستگاههاي اندازهگيري، مصارف دارويي، ساخت دماسنجها، تهيه سموم دفع آفات، انواع حشرهکشها، تهيه ملغمه، توليد سود سوزآور و کلرين، رنگ ضد کثيفشدگي، الکترود در بيشتر انواع الکتروليز، کاتاليزورها، ساخت کليد برق نیز کاربرد دارد. استفاده ميشد، يکي از اجزاء اصلي بود که امروزه به علت اثرات سمّي، مصرف آن منسوخ شده است.
در صنعت روشنايي از جمله لامپها و در تهيه ابزارهاي الکتريکي به سوييچهاي جيوه، نوسانگرها و باتري هاي يکبارمصرف نیز کاربرد دارد.
همچنين در دماسنجها با اندازه گيري دماهاي بالا به کار ميروند، از جيوه در ساخت فشارسنجها، پمپ هاي پخشي و برخي ديگر از تجهيزات آزمايشگاهي نيز استفاده ميشود.
بیشترین مصرف جيوه در حال حاضر در صنايع مهندسي برق و بعد از آن در صنايع کلريدهاي قليايي جيوه درنتيجه سوزاندن زغالسنگ و مازوت که داراي مقادير کمي جيوه هستند، به صورت بخار وارد جَو ميشود. همچنين خاکسترکردن ضايعات جامد مانند باتريهاي مستعمل که داراي جيوه هستند نيز موجب ورود اين ماده به محيطزيست ميشود. از طرف ديگر، جيوه به طور گسترده در صنايع مختلف مانند صنايع الکترونيک (سوئيچ الکتريکي و لامپهاي بخار جيوه) و همچنين در استخراج فلزات قيمتي، استفاده و از اين طريق وارد جوّ ميشود.
همچنین در صنايع آرايشي و بهداشتي کاربرد زیادی دارد و در لوازم روشن کننده ي پوست که براي محوکردن لکه ها، چين وچروک و کک ومک استفاده ميشوند. استفاده طولاني مدت از اين لوازم آرايشي باعث تخريب کليه، تغييرات پوستي و آسيبهاي نورولوژيک و رواني ميشود. همچنين استفاده بيشازحد از اين مواد و تجمع زياد اين فلزات در بافتهاي ميتواند موجب بروز انواع سرطانها در بدن شود. همچنین در دماسنج و فشارسنج پزشکي بدلیل دقت عمل نوع جيوهاي آنها بر نوع ديجيتال ارجحيت وکاربرد دارد.

نحوه ازبین بردن جيوه در منزل يا محل کار

اگر لباسي در تماس با جيوه بوده ، بايد آنرا داخل پلاستیک وبعنوان زباله خطرناک محو کرد .بخار جيوه بدون بو و رنگ است. تمام چيزهايي که در تماس با جيوه بوده اند را بايد در داخل محفظه پلاستيکي دوجداره زيپدار قرار داد و برچسب ماده سمّي خطرناک را بر روي آن چسباند. سپس تمامي اين زباله هاي سمّي و خطرناک را به محل دفع زباله هاي سمّي انتقال داد. در صورت لزوم خانه را به مدت ۴۸ ساعت بهصورت تخليه نگهداريد تا از مواد سمّي پاک شود. اين زمان براي تخليه کامل بخارات جيوه ضروري است. درصورتيکه هرگونه جيوهاي بر روي فرش يا ساير سطوح متخلل ريخته شده است بايد سطح مزبور را برداشت و در داخل کيسه دربسته قرار داد و با برچسب زباله خطرناک دفع کرد. لباسهايتان را دور بيندازيد و سريعاً دوش بگيريد و تمام جيوهها و مواد سمّي را به مرکز دفع اينگونه مواد تحويل دهيد .
هيچگاه از جاروبرقي يا جاروي معمولي براي تميزکردن جيوه استفاده نکنيد. اين کار باعث پخششدن و پراکنده شدن آلودگي ميشود. ضمناً هيچگاه از مواد شوينده خانگي براي پاک کردن جيوه استفاده نکنيد زيرا امکان دارد اين مواد شوينده با جيوه واکنش شديد نشان دهند و سبب آزادشدن گازهاي سمّي در هوا شوند. همچنين ضروري است به منظور جلوگيري از ورود جيوه در چرخه محيط زيست قبل از دور ريختن وسايل آرايشي حاوي جيوه يا ترکيبات آن، ابتدا آنها را در يک کيسه ي پلاستيکي، يا ظرفي که نشت نکند، پيچيد و نايلون را گره زد و سپس آن را دور انداخت.

چرخه جيوه در محيط زيست

جيوه برای تشکیل به شکل جيوه غيرآلي يا نمکها باید با عناصر ديگري از قبيل کلرين، سولفور يا اکسيژن ترکيب شود جيوه با کربن ترکيب شده و ساير ترکيبات جيوه آلي مانند متيل کوري را ميسازد ، متيل کوري فرم بسيار سمّي جيوه است و در برخي موارد ميتواند در ماهي تُن و ماهي خاردار دريايي ساخته شود. اين منبع جيوه جوّي، امروزه رقيب مواد خروجي از آتشفشانهاست که قبلاً منبع عمده جيوه معلّق در هوا محسوب ميشدند. جيوه در هوا اکثراً به شکل گاز است و مقدار اندکي از آن، به ذرههاي معلّق متصل است. جيوه گازي معلّق در هوا ميتواند مسافتهاي زيادي را قبل از رسوب در خاک و آبراهه ها طي کند.
عمده ي نشر در هوا در حالت عنصري به شکل گازي است که به مناطق دورتر از محل نشر انتقال مييابد. ساير انتشارات جيوه يوني معدني به حالت گازي (مثل جيوه کلريد) يا پيوندشده با ذرات منتشرشونده است. اين حالتها طول عمر اتمسفري کوتاهتري دارند و سرانجام در زمين يا آب (اعم از رودخانه، درياچه، دريا و اقيانوس) در فاصله ۱۰۰ تا ۱۰۰۰ کيلومتر از منبع اصلي ته نشين خواهند شد. جيوه عنصري در اتمسفر ميتواند به جيوه يوني تبديل شود که يک راه اصلي براي رسوبشدن جيوه عنصري انتشار يافته است. حالت جيوه هنگام رسوبکردن، تحت متابوليسم ميکروبي تغيير ميکند و به جيوه متيل، که توانايي ذخيرهشدن در ارگانيسمها يا به عبارتي ديگر سمّي شدن ارگانيسم، را دارد، درمي آيد و در زنجيره هاي غذايي به خصوص در زنجيره غذايي آبي (ماهي و ساير پستانداران دريايي) افزايش پيدا ميکند.همچنين آلودگي جيوه از طريق معادن طلا، صنايع شيميايي، ذوبآهن، احتراق زغالسنگ، نواحي شهري، منابع طبيعي و کشاورزي نيز صورت ميگيرد که باعث مسموميت سريع در انسانها ميشودکه سميّت آن از نوع فوق حاد است.
آلودگی جيوه در محيط زيست مخصوصاً در اکوسيستمهاي آبي به مراتب سريعتر از ساير اکوسيستمها عمل کرده و متأسفانه نتايج تحقيقات نشان ميدهد که ماهيان شاخصهاي خوبي براي پايش آلودگي اکوسيستمهاي آبي هستند و غلظت جيوه در بافت هاي آنها بالاست به طوريکه ميزان جيوه در طول زنجيره غذايي از بزرگنمايي زيستي بسيار بالايي برخوردار است.
جيوه به صورتهای مختلفی مانند: جيوه فلزي، ترکيبات ظرفيتي غيرآلي مانند کلريد جيوه، هيدروکسيد جيوه و سولفيد جيوه و ترکيبات آلي مانند يون متيل مرکوري، ترکيبات منومتيل مرکوري و دي متيل مرکوري در طبیعت درميآيد.
انواع آزادشدن جيوه در محيط بستگي به نوع منبع و ساير عوامل دارد. مهمترين راه انتشار جيوه، نشر آن در هوا است اما جيوه همچنين از منابع گوناگون در آب و زمين رها ميشود. جيوه در صورت آزاد شدن در محيط به اشکال گوناگون باقي ميماند و بين هوا، آب، رسوب، خاک و گياهان گردش ميکند.

نحوه استفاده از جيوه:

با رعایت ايمني و استفاده از روشهاي مناسب، میتوان از آن در فعاليتهاي مرتبط با علوم پزشکي و شيمي استفاده کرد. چون جيوه تنها عنصر فلزي مکشوف در طبيعت است و به لحاظ خواص اين عنصر از جمله سرعت تبخير و ايجاد مسموميت شديد از طريق استنشاق بخارات آن بايد دائماً تحت کنترل باشد.
راههای برای جلوگيري از پخش این ماده در طبيعت و محيط زيست وجود دارند که عبارت اند از:
۱ـ ايجاد محدوديت در مصرف ترکيبات جيوه.
۲ـ عدم استفاده از ضد قارچهاي حاوي جيوه آلي فنيل مرکوري.
۳ـ استفاده از تجهيزات الکترونيکي به جاي حرارت سنج هاي دهاني حاوي جيوه و فشارسنجهاي مورداستفاده در بخشهاي پزشکي.
۴ـ عدم استفاده از نمکهاي معدني جيوه به عنوان يک نگهدارنده.
۵ـ مطالعه و بررسي ماهيان به منظور مشخصکردن آلودگي با متيل مرکوري.

نحوه نگهداري جيوه:

جابجایی فقط بایداز ظرفي به ظرف ديگر و از طريق سيني پلاستيکي انجام شود. همچنين توزيع آن باید زير هود انجام پذيرد تا امکان بروز مسموميت استنشاقي از بخارات آن را به حداقل برساند. در صورت نبود هود لازم است تا محلي که جيوه در آن مورداستفاده قرار ميگيرد از تهويه کافي برخوردار باشد. بهتر است هميشه جيوه را در ظرف فاقد شيار يا درز و در بطري هاي شيشه اي يا پلاستيکي نگهداري کنيد. درصورتيکه ظرف درب مناسبي نداشته باشد بهتر است روي جيوه لايه اي آب بريزيد تا از تبخير آن جلوگيري شود.

نتيجه گيري:

ضررها و خطرات زیاد این ماده از قدیم باعث تهدید انسانها و حيوانات بوده است و همچنان خطرات مسموميت از طريق ورود جيوه موجود در طبيعت به مواد غذايي موجودات زنده را با خطر مواجه کرده است. همچنین امکان ورود جيوه به بدن آبزيان و سرعت انتشار آن ضروري است به حدی است که قبل از ورود به سفره غذایی حتما بررسی گردد. براي نيل به اين هدف نياز است تا اداره شيلات بر صيدها نظارت کامل داشته باشد و آزمايشگاههاي مراکز تحقيقاتي نسبت به بررسي وجود جيوه يا ترکيبات آن در عضلات بدن ماهي از طريق دستگاه جذب اتمي اقدام لازم را به عمل آورند. همچنين شايسته است سازمان غذا و داروي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي و سازمان ملي استاندارد ايران نيز با توجه به اهميت موضوع، بيش از پيش نسبت به انجام آزمون و پايش وجود جيوه و ترکيبات آن در ماهي و کنسرو ماهي اقدامات لازم را صورت دهند.

لطفاً برای ارسال نظر ابتدا وارد حساب کاربری خود بشوید
اگر تاکنون ثبت نام نکرده اید ، روی این لینک کلیک کنید