معرفی بوراکس و انواع کاربرد آن بویژه درصنعت متالورژی

بوراکس چیست؟

بوراکس، یک ماده سفید پودری است که تحت عناوین دیگری چون سدیم بورات، سدیم تترابورات یا دی سدیم تترابورات، شناخته می‌شود. این ماده کاربردهای بسیار وسیعی دارد، اما عموما در ساخت انواعی از تمیزکننده‌های خانگی و مواد شوینده لباس، بکار می‌رود.

بوراکس به آسانی در آب حل می‌شود و متشکل از عناصری چون بور، سدیم و اکسیژن، است.

تاریخچه بوراکس

بوراکس، برای اولین بار در بستر دریاچه‌های خشک تبت کشف شد و از طریق جاده ابریشم به شبه جزیره عربستان در قرن هشتم میلادی وارد شد. اولین کاربرد عمومی بوراکس به اواخر قرن نوزدهم برمی‌‌گردد، زمانیکه شرکت Pacific Coast Borax فرانسیس ماریون اسمیت، شروع به بازاریابی و تبلیغ محصولی با نام تجاری Mule Team Borax، نمود.

بوراکس چگونه بوجود می‌آید؟

بوراکس، به طور طبیعی در کانسارهای تبخیری حاصل از تبخیر مکرر در دریاچه های فصلی ایجاد می‌شود. به عبارت ساده‌تر، بوراکس در بستر دریاچه‌های خشک، جایی که آب تبخیر شده و ذخایر معدنی باقی مانده است، یافت می‌شود.

مهم‌ترین کانسارهای تجاری بوراکس، در ترکیه و کالیفرنیا قرار دارند. بوراکس در بسیاری از مناطق دیگر، از جمله جنوب غربی ایالات متحده، صحرای آتاکاما در شیلی و بولیوی، تبت و رومانی، یافت شده است.

بوراکس که به طور طبیعی تشکیل می‌شود، بواسطه فرآیند تبلور مجدد، تصفیه می‌گردد.

خاطر نشان می‌کنیم، بوراکس را می‌توان به صورت مصنوعی از سایر ترکیبات "بور" تولید کرد. بور یا بوران، عنصری از شبه فلزها است. فراوانی این عنصر در پوسته زمین اندک است، چراکه در اثر دگرگونی‌های هسته‌ای ستارگان ایجاد می‌شود، اما ترکیبات رایج این عنصر که به صورت طبیعی در زمین رخ می‌دهند، در آب محلول هستند. ترکیه و ایالات متحده، بزرگترین کشورهای تولیدکننده ماده بور در جهان هستند.

کاربرد بوراکس

امروزه، عناصر مدرن دیگری جایگزین کاربرد بوراکس در پاک‌کننده‌ها و مواد آرایشی شده‌اند. اما برخی از افراد و صنایع، همچنان از بوراکس استفاده می‌کنند، چراکه آن را یک "ماده سبز" می‌دانند. علت اطلاق اصطلاح "سبز" به بوراکس این است که، این ماده یک ماده معدنی طبیعی است. به این نکته توجه داشته باشید که، سبز بودن بوراکس، به معنای بی‌خطر بودن آن نیست، بوراکس یک ماده‌ سمی است و برای کاربرد آن باید نکات ایمنی را رعایت کنید.

بوراکس و متالورژی

بوراکس، در متالورژی نیز کاربرد دارد و به عنوان یکی از اولین شارهای شناخته شده در این صنعت، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در متالورژی، شار (به معنای جریان)، یک ماده تمیزکننده شیمیایی، عامل جریان دهنده یا عامل تصفیه است. شار ممکن است، همزمان بیش از یک عملکرد داشته باشد. از شار هم در متالورژی استخراجی و هم در اتصال دادن فلزات استفاده می‌‎شود.

خاطر نشان می‌کنیم، متالورژی استخراجی یکی از گرایش‌های مهندسی مواد است و به چگونگی جدا کردن فلزات از کانی‌ها و تصفیه و نیز بازیافت آنها، می‌پردازد.

برخی از اولین شارهای شناخته شده عبارتند از؛ کربنات سدیم، پتاس، زغال چوب، کک، بوراکس، آهک، سولفید سرب  و برخی مواد معدنی حاوی فسفر.

کاربردهای گوناگون بوراکس در صنایع مختلف

1) تولید شوینده‌ها و محلول‌های تمیزکننده (افزایش قابلیت تمیزکنندگی شوینده‌ها، افزایش قابلیت ضدعفونی‌کنندگی شوینده‌ها، سفیدکننده لباس‌های سفید، از بین برنده بوی بد لباس‌های کثیف)

2) ماده تشکیل دهنده لعاب مینا

3) جزئی از شیشه، سفال و سرامیک

4) ترکیبی ضد قارچ برای عایق سلولزی

5) نگهدارنده در تاکسیدرمی

6) دفع آفات کمدها، ورودی‌ لوله و کابل‌ها، شکاف‌های دیوارها و همچنین مکان‌های غیرقابل دسترسی

7) ماده تشکیل دهنده‌ چسب‌های کازئین، نشاسته و دکسترین

8) جاذب نوترون، مورد استفاده در راکتورهای هسته‌ای و استخرهای سوخت مصرف شده برای کنترل واکنش‌پذیری و خاموش کردن واکنش زنجیره‌ای هسته‌ای

9) کود ریز مغذی برای تقویت و اصلاح خاک‌هایی که کسری بور دارند

10) رفع کننده بوی بد فرش (مقداری از پودر بوراکس را روی فرش بپاشید و بگذارید کمی بماند، سپس روی فرش را جاروبرقی بکشید)

11) به عنوان یک حشره‌کش، برای دفع مورچه بکار می‌رود

12) عامل نرم کننده آب. آب‌های سخت مانع شستشوی صحیح لباس‌ها می‌شوند. افزودن پودر بوراکس به آب‌های سخت باعث می‌شود آب نرم گردد و لباس‌ها به آسانی شسته شوند

13) استخراج طلا در مقیاس کوچک. بوراکس به عنوان جایگزین جیوه در استخراج طلا در مقیاس کوچک بکار می‌رود. این روش استخراج را بوراکس نامیده‌اند و در فیلیپین مورد استفاده قرار می‌گیرد

14) ماده افزودنی برخی از مواد غذایی. لازم به ذکر است در برخی از کشورها مانند ایالات متحده، چین و تایلند استفاده از بوراکس به عنوان مواد افزودنی در مواد غذایی ممنوع است