تاریخچه و جایگاه مس ایران در جهان

امروزه قریب به ده هزار سال از استفاده اولیه از فلز مس می­گذرد، از آنجایی که مس جزء معدود فلزاتی است که به صورت آزاد در طبیعت یافت می شود و همچنین دارای رنگ سرخ روشن بوده و قابلیت چکش خواری خوبی دارد، موجب توجه انسان عصر نوسنگی برای استفاده از این فلز و جانشینی آن به جای سنگ گردید. اگر چه تاریخ و محل دقیق اولین استفاده از مس به روشنی مشخص نیست لیکن اکثر کارشناسان، اولین استفاده از مس را به 8 هزار سال قبل از میلاد مسیح، در آسیای غربی و به ساکنان بین النهرین، محل سکونت نخستین تمدن های بشری نسبت می­ دهند.

اشیای مسی و آلیاژهای به دست آمده از نقاط مختلف ایران و همچنین آثار کوره های قدیمی و ابتدایی ذوب مس حاکی از آشنایی ایرانیان قدیم به صنعت استخراج و ذوب می باشد. قدیمی ترین اشیای کشف شده مسی در ایران به هزاره پنجم قبل از میلاد مسیح باز می­ گردد، تپه زاغه، تپه سیلک و تل ابلیس از قدیمی ترین مناطقی هستند که ایرانیان برای نخستین بار در این محل­ ها از فلز مس استفاده کردند.

اکتشافات باستان شناسان نشان می­ دهد که در ایران از هزاره پنجم قبل از میلاد، استفاده از معادن رونق نسبی داشته است. اشیای برنزی و نقره ­ای به دست امده از هزاره­ های بعد، گویای پیشرفت بهره­ برداری از معادن و صنعت ذوب فلزات در ایران است. بعد از ظهور اسلام، خصوصاً در دوران سلجوقیان (قرن ششم هجری) و صفویان (قرن یازدهم هجری) بهره ­برداری از معادن و صنعت ذوب فلزات در ایران بسیار شکوفا بوده است.

بر اساس آخرین اطلاعات میزان ذخایر مس دنیا در حدود 510 میلیون تن مس محتوا برآورد گردیده است. ایران با داشتن بالغ بر 21 میلیون تن مس محتوا حدود 4 درصد از ذخایر معدنی مس جهان را به خود اختصاص داده و در بین کشورهای برتر دارای معدن مس، در جایگاه هفتم جهان قرار گرفته است. ایران در منطقه آسیا، پس از کشور اندونزی در رتبه دوم قرار دارد. در نمودار زیر رتبه کشورهای مختلف بر اساس میزان ذخایر مس محتوا نمایش داده شده است: