کانسارهای مس

کانی های مس و انواع آن:

کانی‌های مس به ندرت به صورت معادنی با مقدار متوسط بیش از 3 درصد مس یافت می‌شوند. کانه‌های مس محتوی تا 0.75 درصد مس در معادن زیرزمینی و تا 0.5 درصد در معادن روباز قابل استخراج و اقتصادی‌اند.

تعیین عیاری که پایین‌تر از آن برای استخراج صرفه اقتصادی نداشته باشد، به قیمت فروش مس، مقدار ذخیره و هزینه استخراج بستگی دارد. با تمام شدن معادن موجود، ذخیره‌های کم‌عیارتر استخراج می‌شوند و این امر منجر به افزایش هزینه‌ها و قیمت‌ها می‌شود.

کانه‌های مس همراه با چند نوع ماده یافت می‌شوند که عبارتند از:

♦ اکسیدهای باطله که ارزش اقتصادی ندارند

♦ سولفیدهای آهن

♦ سولفیدها (پیریت FeS2) که از نظر اقتصادی اهمیت ندارند

♦ فلزات قیمتی (Ag، Au، و فلزات خانواده Pt) که معمولا بازیابی آنها در خلال استخراج ارزشمند است

از لحاظ نوع ذخایر، کانسارهای مهم مس عبارتند از:

♦ مس پورفیری

♦ کانسارهای مس ماسیو سولفاید

♦ کانسارهای مس با سنگ میزبان رسوبی

♦ کانسارهای مس رسوبی استراتی باند

♦ اسکارن‌های مس‌دار

♦ کانسارهای مس غنی‌ شده

♦ ذخایر مس غنی‌شده

♦ ذخایر مس رگه‌ای

44.8 درصد از مس تولید شده در دنیا از کانسارهای مس پورفیری، اسکارن‌ها و رگه‌های مس‌دار، 9.2 درصد آن از کانسارهای مافیکی و اولترامافیکی، 22.6 درصد از ماسیو سولفیدها و 26.4 درصد از کانسارهای مس رسوبی استراتی باند تولید می‌شود. کانسارهای رگه‌ای به دلیل بالا بودن هزینه‌های بهره‌برداری، تنها در عیارهای بالا، دارای ارزش اقتصادی می‌باشد.

انواع کانسارهای مس

مس پورفیری

کانسارهای مس پورفیری همراه سنگ‌های مونزونیتی، دیوریتی، و گرانودیوریتی و گرانودیوریتی کالک-آلکالن یافت می‌شوند. اصطلاح پورفیری از بافت پورفیری سنگ‌های همراه، بافت استوک ورک و پراکنده ذخیره و ابعاد زیاد ذخیره برگرفته شده است. این کانسارها به دلیل ذخیره زیاد و ناچیز بودن هزینه‌های بهره‌برداری حائز اهمیت می‌باشند. بیشتر کانسارهای مس پورفیری در کمبربندهای تکتونیکی زون فرورانش حاشیه‌ قاره‌ها و جزایر قوسی کشف شده‌اند. اکثر ذخایر کشف شده متعلق به دوران‌های دوم و سوم زمین ‌شناسی هستند که در کمربندهای تکتونیکی حاشیه اقیانوس آرام واقع شده‌اند.

کانسارهای مس پورفیری را بر اساس موقعیت تکتونیکی و سنگ‌های همراه به دو گروه تقسیم می‌کنند:

♦ کانسارهای مس پورفیری مونزونیتی

♦ کانسارهای مس پورفیری نوع دیوریتی

کانسارهای مس ماسیو سولفاید

ماسیو سولفایدهای مس، روی و طلا در بخش‌های فوقانی سری سنگ‌های آتشفشانی زیردریایی که بخش تحتانی آنها را بازالت و بخش فوقانی را ریولیت تشکیل می‌دهد، کشف شده‌اند.

کانسارهای مس با سنگ میزبان رسوبی

این ذخایر با سنگ میزبان رسوبی 27 درصد ذخایر مس دنیا را شامل می‌شود. نزدیک به یک سوم نهشته‌ها، در سنگ میزبان ماسه‌سنگی و دو سوم بقیه در سنگ میزبان آشیل‌های آهکی است.

کانسارهای مس رسوبی استراتی باند

این کانسارها بعد از کانسارهای مس پورفیری، دومین منبع مهم مس دنیا به شمار می‌روند.

اسکارن‌های مس‌دار

اسکارن‌های مس‌ دو گروه هستند: اولی در مجاورت توده‌های نفوذی تشکیل شده و با کانسارهای مس پورفیری ارتباط دارد که اسکارن‌های مس‌ پورفیری نامیده می‌شوند، و دومی با فاصله از توده‌های نفوذی در سنگ‌های کربناته تشکیل شده، به اسکارن‌های مس معروفند.

کانسارهای مس غنی‌ شده

در کانسار مس غنی از سولفید، نظیر مس پورفیری، ماسیوسولفیدهای مس و رگه‌های مس گرمابی، در صورتی که در سطح زمین رخنمون داشته باشند، کانی‌های پیریت، کالکوپیریت و بورنیت ضمن اکسید شدن، زون غنی از آهن را تشکیل می‌دهند. در صورت بالا بودن آهن، به آن کلاهک آهنی گفته می‌شود.